Kiskinwahamākēwin 2: Ē-māyāta Nipiy-Kīkway Anima?

Kiskinwahamākēwin 5-8 (Kahkiyaw social, science itamahcīhowin ēkwa math)

Kiskinwahamākēwin 9-12 (Kahkiyaw social, science ēkwa itamahcīhowin)

Pīkiskwēwina: Ē-māyāta nipiy ohci ēkwa mīna miskamowina āhkosiwina nipiy ohci.

Tasīhkātēwin: 60 Cipahikanis Tawin Natawēyihtākwan: Pīko Kiskinohāmakewin

Wiyasiwātamowin: Kakēskihkēmowin, kakwēcihkēmowin ēkwa mīna naskomowin, kanaweyihtamāsowin.

Piwisikina Nitaweyihcikewina: Kakwēcihkēmowin ēkwa naskomowin masinahikan, ispimihayihk projector, power point projector ēkwa computer.

Itāpatisiwin: Kiskinohamawākanak ta-māci-wa-wāpahtamwak ē-māyāta nipiy kiskinwahamātowin ohci John Snow awa ēkwa mīna ota-atoskēwin asici nipiy pimātan āhkosiwina.

Kiskinohamākēw Kici: Kiskinwahamākēwina ōhi ispisīwin kici kiskinohamawākanak ta-nistotahkwaw nipiy ka-minihkwēt ta-ke-māyātan.Ēkwa mīna nipiy ta-ke-miyosin tāpitaw ta-manahcihta.

Kiskinohtahmāhēkan/Peyakohtāwina:

  1. Pāmwayēs kiskinahamātowikamik ē-mācipayik, āsta kotistawin tapeyihtamowin naspisihcikan tahkohc ispimihayihk projector. Wāpahtahek tanisi isinākwanēyik ē-māyāta nipiy. (5 cipahikanis).
    • a. Kiskinohamawākanak ta-māmiskōtamwak ōma masinpayiwin.Ta-māmitonēyihtamwak kīkwāy ohci ōma masinpayiwin, tanisi isinākwa nipiy, kīkwāy kici nipiy itāpata ēkwa mīna taniti ohci ōma nipiy ōta askiy ka-astēk (aya ōma nipiy First Nations Ōcēnās ōta Kānata ohci, Onikcikiskwapiwinihk ōma Kīwētinohk Alberta!)
  2. Kiskinohamawākanak ta-masinahamwak wiyawaw naskomowina kīkwāy ohci ōma nipiy ka-māyāta ēkwa mīna ta-māmiskōtamwak: a. Naskomowina ka-kī itwēwak pollution, bacteria, sewage, algae, pesticides, fertilizers, herbicides, viruses, parasites.
  3. Mēyik kakwēcihkēmowin masinahikan (wāpahta capasīs: Niso pāh-pītos masinahikana elementary ēkwa high kiskinohamawākanak) ēkwa ayamihtā kakwēcihkēmowina (2 cipahikanis).
  4. Mētawē power point presentation John Snow ohci ēkwa mīna cholera itāspinēwin (30 cipahikanis).
    • a. Kiskinohamawākanak ta-kī naskomo mēkwāc power point ē-mētawēt: ō-naskomowinawa ka-mēkiwak mayaw pōnihtāwak.
  5. Kiskinohamawākanak ta-ācimowak ohci ōma power point mētawēwin ēkwa mīna kotak kakwēcihkēmowina kispin ayawak kīkway ta-kakwēcihkēmot (8 cipahikanis).
  6. Kiskinohamawākanak ta-masinahikēwak wiyawa ohci kanaweyihtamākewin ōma ohci kakwēcihkēmowin “Tanihki ta-pisiskēyihtama ē-miyosik nipiy?” (5 cipahikanis).

Oyakihcikewina: Kiskinwahamākēw ta-otinam kakwēcihkēmowina ohci awa John Snow ēkwa mīna ta-wāwāpahtam naskomowina kici mahti kīsi pōnihtāwin ēkwa nisitohtamowin.

Ohtācihowin: Ōma power point presentation ohci ōtē John Snow link. Ōhi ohtācihowin ēkwa handouts ohci ōtē:

  • Masinipayiwin ispimihayihk kici (masinpayihta itasināsowin kiki māwaci kwayesk itōcikan kici.
  • John Snow Naskomowina ēkwa Kakwēcihkēmowin (Capasīsayi)
  • John Snow Naskomowina ēkwa Kakwēcihkēmowin (Ispimihk Kiskinohamawākanak)

Āniski Isīhcikēwin: Miyo Minihkwewin Nipiy Foundation ayāwak kotaka kiskinwahamākēwina pimipayihtāwin ka-kiskinwahamākan asici ōma kiskinwahamākēwin.Pahkikawin Nipiy Pimipayihtāwin wā-wapahtamwak maskihkiya contaminants ka-miskikātēk ōma nipiyi; ōma pimipayihtāwin āpatan science kiskinahamātowikamik kici.Pimiciwam Nipiy Pimipayihtāwin explores itāpacihtawin nipiy ēkwa taniti pē-ohcipayin; ōma pimipayihtāwin āpatan Social studies ēkwa math collaboration. Ahcahkowin Nipy Pimipayihtāwin itapiwin First Nations kīhkātēyihtākwan ohci nipiy piskihteyihtam, ēkwa mīna ē-ta-patan Nēhiyaw studies ahpo Social studies nipiy miyo-nipiy pimipayi explores iyinito itamahcihowin piskihteyihtam wasakam nipiy minihkwewin Kānata ēkwa papāmi askiy ēkwa atoskewin itamahcihowin, science ēkwa Social studies collaboration. Ta-pakitinikāsow ayiwāk ācimostakewin ōho ohci ēkwa mīna kotaka educational isīhcikēwina.Kiyokē ōta Miyo Minihkwewin Nipiy Foundation www.safewater.org


John Snow Kakwēcihkēmowin ēkwa Naskomowin (Capasīsayi Kiskinwahamākēwin):

1. Tānimayikohk itahtoponēw John Snow ka-māci atoskēt Dr. Hardcastle kici isi-apprentice?

 

2. Tānimatahto ayisiyiniwak nipiwak ispi cholera itāspinēwin 1831-1832 ōtē England?

 

3. Maskihkīwiyiniwak tāpwēhtamawak anima _________________ itōcikēmakan cholera ohci māka Dr. Snow tāpwēhtam anima ___________________ itōcikēmakan cholera oh ci.

4. Kīkwāy ohci ayisiyiniwak mawimowak nistum ka-āhkosītik cholera ohci?

 

5. Tānita ohci nistwāw ōma cholera outbreak?

 

6. Awīna piyisk tēpēyimo ta-otinahkwaw pump miciminikan Broad Street pump ohci? Tēpēyimowa cī Dr. Snow’s germ theory?

 

7. Kīko askīwin ōma cholera piyisk ē-tāpōkēyihcikatēk ōma bacteria osīhcikēwin ohci? Awīna miskam ōma?

 

8. Kīkwāy ōma nitawāpēnikēwina cholera ohci? Kīkwāy mīna kihci itōcikēmaka nipiwin ayisiyiniw ōma mayaw āsōskamawēwin cholera asici?

 

9. Namōya cī cholera ka-ke-nakinēn? Kīkwāy ka-itōtēn kawiya ta-ayāyin cholera?

 


John Snow Kakwēcihkēmowin ēkwa Naskomowin (Capasīsayi Kiskinwahamākēwin):

1. Tānimayikohk itahtoponēw John Snow ka-māci atoskēt Dr. Hardcastle kici isi-apprentice?

Nēwosap itahtoponēw(kiskinwahamākēwin 8 ohci kiyanaw ōhi standards.

2. Tānimatahto ayisiyiniwak nipiwak ispi cholera itāspinēwin 1831-1832 ōtē England?

50,000 pōni-pimātisiwak.

3. Maskihkīwiyiniwak tāpwēhtamawak anima Maismas itōcikēmakan cholera ohci māka Dr. Snow tāpwēhtam anima Germs itōcikēmakan cholera ohci.

4. Kīkwāy ohci ayisiyiniwak mawimowak nistum ka-āhkosītik cholera ohci?

Digestive system issues isi sāposowin, nōhtē-pwākomowin, pwākamowin, ocipitikowaskatēwin.

5. Tānita ohci nistwāw ōma cholera outbreak?

Cāh-cīki ōma 5 cipahikanis Dr. Snow wīkiwin ohci.

6. Awīna piyisk tēpēyimo ta-otinahkwaw pump miciminikan Broad Street pump ohci? Tēpēyimowak cī Dr. Snow’s germ theory?

Board of Guardians ka-otinahkwaw pump miciminakan.Namōya tēpēyimowak aya Dr. Snow ka-itwēt cholera ohci ēkwa wiyawa itehtamwak miasmas.

7. Kīko askīwin ōma cholera piyisk ē-tāpōkēyihcikatēk ōma bacteria osīhcikēwin ohci? Awīna miskam ōma?

1854 miskamāwak ,Italian nāpēw Filipo Pacini isiyihkāso ka-miska

8. Kīkwāy ōma nitawāpēnikēwina cholera ohci?

Kīkwāy mīna kihci itōcikēmaka nipiwin ayisiyiniw ōma mayaw āsōskamawēwin cholera asici?

9. Namōya cī cholera ka-ke-nakinēn? Kīkwāy ka-itōtēn kawiya ta-ayāyin cholera?

Āha isi nakāham.Ayahk ē-kanāta minihkwēwin nipiy (sewage ēkwa minihkwēwin nipiy ka-kī namōya wihkāc māma wipayik). Kisīpēkinicihcē mihcētwāw wāwis pōni-āpacihtāyin mīsīwikamik, pāmwayēs ē-mīcisoyin ēkwa maya kīsi-mētawēyin wayawītimihk.


John Snow Kakwēcihkēmowin ēkwa Naskomowin (Ispimih Kiskinwahamākēwin)

1. Tānimayikohk itahtoponēw John Snow ka-māci atoskēt Dr. Hardcastle kici isi apprentice?

 

2. Tānima tahto ayisiyiniwak nipiwak ispi cholera itāspinēwin 1831-1832 kahkiyaw Europe ōma ohci?

 

3. Define miasma tapeyihtamowin ēkwa germ tapeyihtamowin.

 

4. Kīkwāy ohci ayisiyiniwak mawimowak nistum ka-āhkosīhtik cholera ohci ? Ōma ka-ispayik, kīkwāy māskōc nitawāpēnikēwin ayisiyiniw ka-āhkosit cholera asici ta-ayaw?

 

 

5. Nistwaw ōma outbreak cholera, kīkwāy ōma logical conclusion anima Dr. Snow ka-tāpwēyihta nipiy ōma ōtē Broad Street ka-māyātah? Tanisi isi awiya ohci research paminikêwin ōma iskwēyāc?

 

6. Awīna piyisk tē-pēyimo ta-otinahkwaw pump miciminikan Broad Street pump ohci? Tēpēyimowak cī Dr. Snow’s germ theory?

 

7. Awīna osihtaw contributions piyisk ta-tāpōkēyihtahkwaw ōma cholera itōcikēmaka bacteria? Kīkwāy itōtamwak?

 

8. Ācimostātwek ōma ohci cholera tanisi isi ka-tāpōkēyihtīn cholera ōma? Awīna ka-wīhtamawaw? Kīkway ka-itōtēn isi ta-miyo Kanāta nipiy ēkwa mīna ayisiyiniwa?

 

9. Modern nipiy miyosin osīhtamowinihkēwin kwayask aspin Dr. Snow’s ō-pimatisiwin. Nipiy cī ta-ke-mayatan anohc kīsīkāw? Tanisi isi ōma ta-ke-ispayin?

 

 


John Snow Kakwēcihkēmowin ēkwa Naskomowin (Ispimih Kiskinwahamākēwin)

1. Tānimayikohk itahtoponēw John Snow ka-māci atoskēt Dr. Hardcastle kici isi apprentice?

Nēwosāp itahtoponēw

2. Tānima tahto ayisiyiniwak nipiwak ispi cholera itāspinēwin 1831-1832 kahkiyaw Europe ōma ohci? Mitātahtomitanaw mīna kihci-mitātahtomitanaw

3. Define miasma tapeyihtamowin ēkwa germ tapeyihtamowin.

Miasma theory itasiwēwin aya itāspinēwin ēkwa āhkosiwin sisiwēpayin ohci “piscipowin pahkitēwāpoy aniha itēyihtamowin aya isīhcikēwina ohci sewers, maskēkohk, macikwanās, yōhtēnikātēk wātihkwān ēkwa mīna kotaka wīhcēkimākwana organic misiwanātisiwin asici.”Germ theory itasiwēwin aya itāspinēwin ēkwa āhkosiwin sisiwē payin ohci microscopic pimātisiwak organism’s ta-ke ispayin mīcisowineh ēkwa nipiyeh ēkwa mīna sisiwēpayin ayisiyiniwak isi ayisiyiniwak.

4. Kīkwāy ohci ayisiyiniwak mawimowak nistum ka-āhkosīhtik cholera ohci? Ōma ka-ispayik, kīkwāy māskōc nitawāpēnikēwin ayisiyiniw ka-āhkosit cholera asici ta-ayaw?

Digestive nayēhtāwipayin ohci mawimowak.Māwaci nitawāpēnikēwina ōhi nōhtē-pwākomowin,pwākamowin, sāposowin,ocipitikowaskatēwin.

5. Nistwaw ōma outbreak cholera, kīkwāy ōma logical conclusion anima Dr. Snow ka-tāpwēyihta nipiy ōma ōtē Broad Street ka-māyātah?

Tanisi isi awiya ohci research paminikêwin ōma iskwēyāc? Mayaw ē-pōni-akihcikēt, mōyēyihtam 197 pōni-pimātisiwina, kahkiyaw mēkwayēs ispayin ayisiyiniw ka-wēkit cīki nisto-cipahikanis pimohtēwin pump ohci ēkosi nipiy isi mayatanpayin.

6. Awīna piyisk tē-pēyimo ta-otinahkwaw pump miciminikan Broad Street pump ohci? Tēpēyimowak cī Dr. Snow’s germ theory?

Board of Guardians ka-otinahkwaw pump miciminikan,namōya tēpēyimowak Dr. Snow ka-itwēt ohci ōma theory.

7. Awīna osihtaw contributions piyisk ta-tāpōkēyihtahkwaw ōma cholera itōcikēmaka bacteria? Kīkwāy itōtamwak?

1854 Filipo Pacini identified cholera bacteria mēkwāc wā-wapahta takisiya ayisiniwak ohci ka-ke-nipit cholera ohci. Nama-mayaw 1860’s Louis Pasteur demonstrated ōhi microscopic organisms’ itōcikēmakan ōma āhkosiwin. Kāwi 1884 rediscovered, isolated ēkwa cultured aya cholera bacteria, Vibrio cholerae.

8. Ācimostātwek ōma ohci cholera tanisi isi ka-tāpōkēyihtīn cholera ōma? Awīna ka-wīhtamawaw? Kīkway ka-itōtēn isi ta-miyo kanāta nipiy ēkwa mīna ayisiyiniwa?

Āhkosiw ayisiyinaw mayaw sewage pīhtikwēpayin ki-minihkwewinaw nipiyeh.Piko nipiy sample ta-wāpahcikātēk ēkwa cultured ta-determine mwēhci itōcikēmaka ōma āhkosiwin. Kīspin cholera,local environment tipēyihcikēwak ēkwa mīna itamahcihowin disctrict piko ta-wīhtamāwawak. Osowin Nipiy Foundation piko broadcast ēkwa nipiy system ta-ki superchlorinated ēkwa purged ta-namatakohk kīko contamination.

9. Modern nipiy miyosin osīhtamowinihkēwin kwayask aspin Dr. Snow’s ō-pimatisiwin. Nipiy cī ta-ke-mayatan anohc kīsīkāw? Tanisi isi ōma ta-ke-ispayin?

Āha ka-kaskihtan.Kīspin minihkewin nipiy otinikātēw ohci source isi misi-nawatan.Kīspin miyo kanawāpamikowisiwin nipiy ispayin misi-nawatanohci ohcikawin kistikēwēwin ahpo asahkewinahtik. Kīspin mīna miyo kanawāpamikowisiwin pīkopayin ēkwa kēyapīc mekiwak nipiy.Mihcēt kotaka kaskihtamawina mīna.